उच्च रक्तचाप यस्तो गम्भीर समस्या हो, जसलाई ‘साइलेन्ट किलर’ पनि भनिन्छ । उच्च रक्तचापको समस्या बढ्दै गएपछि औषधि खानु नै यसलाई नियन्त्रण गर्ने एक मात्र विकल्प हुन जान्छ ।
कुनै खास लक्षण नदेखिने भएकाले उच्च रक्तचापका बिरामी यसप्रति गम्भीर हुँदैनन् र बेवास्ता गर्न पुग्छन् । शरीरका अन्य भागमा रगत पुर्याउने धमनीमा रक्त प्रवाहको क्रममा चाप बढ्दा उच्च रक्तचाप भएको भनिन्छ । जसका कारण मुटु, फोक्सो, मिर्गौला जस्ता शरीरका अति संवेदनशील अंग खतरामा पर्छन् । त्यसैले यसलाई लापरवाही गर्न नहुने मुटुरोग विशेषज्ञ डा. माधव विष्ट बताउँछन् ।
उच्च रक्तचापको औषधि किन फरक ?
उच्च रक्तचापको औषधि विभिन्न प्रकारका हुन्छन् । बिरामीको अवस्था हेरेर औषधि दिइने भएकाले एउटै परिवारमा दुई जना उच्च रक्तचापको समस्या भएका छन् भने पनि उनीहरूलाई फरक–फरक औषधि दिइने डा. विष्ट बताउँछन् ।
‘रक्तचापले बिरामीले मुटुमा कस्तो असर गरेको छ, मस्तिष्कमा असर गरेको छ कि छैन । मिर्गौलाको अवस्था कस्तो छ, मुटुको चालको अवस्था कस्तो छ र मुटुको भल्बहरूको अवस्था हेरेर औषधी दिइने भएकाले व्यक्तिपिच्छे औषधि फरक हुन सक्ने भयो,’ उनी भन्छन् ।
डा. माधव विष्ट
अर्को त नेपालमा थुप्रै कम्पनीको औषधिको उपलब्धताका कारण पनि फरक परेको हुन सक्छ तर त्यसले गर्ने काम उस्तै नै हो ।
‘कुनै चिकित्सकले एउटा व्यक्तिलाई एउटा औषधि प्रयोग गर्ने सल्लाह दिनुभयो, त्यसले त्यो व्यक्तिको उच्च रक्तचापलाई नियन्त्रण गर्यो भने अर्को व्यक्तिलाई पनि त्यही औषधि दिनु हुन्छ । अर्को चिकित्सकले फेरि अर्को कम्पनीको दिन सक्नु हुने भयो,’ विष्ट भन्छन्, ‘त्यसरी कम्पनी फरक हुन सक्ने भयो । नेपालमा हजारौं औषधि कम्पनी छन्, त्यसको उपलब्धताको कारणले पनि फरक परेको हुन सक्छ ।’
उच्च रक्तचापका लागि नेपालमा प्रचलित औषधि कम्पनीमा क्वेस्ट फर्मास्युटिकल्स, लापेन फर्मास्युटिकल्स, नेसनल हेल्थ केयर प्रालि, एभरेस्ट मेडिसिन कम्पनी लगायत रहेको डा. विष्ट बताउँछन् ।
जुनसुकै कम्पनीको खाए पनि फरक पर्दैन
एउटै डोजको औषधि भएपछि जुनसुकै कम्पनीको खाए पनि फरक नपर्ने डा. विष्टको भनाइ छ । ‘तर कम्पनीले गुणस्तरको मापदण्ड पूरा गरेको छ कि छैन भन्ने कुरामा ध्यान दिनुपर्छ । गुणस्तर कायम गरेका जुनसुकै कम्पनीको औषधि खाए पनि फरक पर्दैन,’ उनी भन्छन् ।
आफूले खाइरहेको कम्पनीको औषधि नपाएको अवस्थामा सोही बराबर डोजको अर्को कम्पनीको औषधि खान सकिन्छ । तर त्यसको साइड इफेक्ट भने हुनु भएन । कसैलाई नयाँ कम्पनीको औषधि फाइदा नगर्ने भएकाले त्यस्तो बेला चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्ने डा. विष्ट बताउँछन् ।
औषधिको डोज आफूखुसी परिवर्तन गर्न मिल्दैन तर एउटा कम्पनीको औषधि प्रयोग गरिरहेको व्यक्तिले सोही कम्पनीको औषधि पाएन भने आफूखुसी परिवर्तन गर्न मिल्ने डा. विष्ट बताउँछन् । जोड परिवर्तन गर्न र कम्पनी परिवर्तन गर्दा रक्तचाप नियन्त्रण भएन भने चाहिं चिकित्सकको परामर्श लिनुपर्छ ।
रक्तचापको औषधिको काम
उच्च रक्तचापको औषधिले रक्तचाप नियन्त्रण गरेर राख्ने हो । औषधिले रगत पातलो बनाउने भने होइन, मुटुबाट निस्किने प्रेसरलाई भने कम गर्छ । कुनैले रक्त प्रवाह राम्ररी गर्ने रक्त नलीलाई लचिलो बनाइदिन्छ, जसले रक्तचाप नियन्त्रण हुने डा. विष्ट बताउँछन् ।
कुन समयमा खाने औषधि ?
उच्च रक्तचापको औषधि यही समयमा खानुपर्छ भन्ने छैन जुनसुकै समयमा खाए पनि हुन्छ । डो विष्ट भन्छन्, ‘दिनमा एक पटक एउटै समयमा खानु राम्रो हुन्छ । कुनै औषधि खाएपछि रिंगटा लाग्ने हुन्छ भने त्यस्तो औषधि राति खानु उचित हुन्छ ।’
